Headlines

Thu hmaihoi: Filipi Laikuat Songai Pathian Thu

Laingaantu: henry T. Conzo
Date: 01 October 2024

Filipi Pawlpui

Filipi Pawlpui tu; Paul te san lai ah Macedonia ram, tun san ah Greek ram ai Pawlpui i. Bible thiamte in Filipi Pawlpui heh Europe ram song ah, a hmasaber Pawlpui tiin, ruahhnak nai vek i.[1] Paul, thuthangpha phuang a velhnih vak lai ah Asia ram [2] ah feh tum i. Ikhalselai, Jesuh Rauhla Thianghlim in sianglo manin, Macedonia lam sawn ah feh i (Nalangte 16:6-10).  Paul, Filipi khua (Filipi khua heh Macedonia peng song ai khuapi pakhat i. a hnia ah siar bet tu) a hleng fangin Thyatira khua mi, Lydia inn ah ben awng tiin, Bible songah um i (Nalangte 16:15). Bible thiam tam sawn in Filipi Pawlpui heh Paul in thok hnak Pawlpui tiin, ruahhnak nai tlang i.

Filipi khua

Filipi khua heh Macedonia peng ai Rom cozah ukhnak khuapi pakhat i. Paul heh Rauhla Thianghlim ruai hnak in Macedonia ram ah feh  fangin Neapolis khua ah feh i. Zaiman tifangin Neapolis khua heh lawng comhmun khua i. Cen, Filipi khua heh  Neapolis thawn nong dun neu i.[3] Filipi khua heh Macedonia kumpibawi Filip II (Filip pahnih) hnak, Alexander the great ai pa (father), in amah hming suang in Filipi tiin, khua hming pe awng i.[4] Filipi laikuat relfianghnak ngaantu Fee [5] in Filipi khua heh a hnia lam ai bangin ngaan i. Kum zaimawzah rai hnua ah Rome kumpimangbawi Augustus in Rome ukhnak hnia ah dah ai, ralkap bur (Battalions) dah hmun, hmunpi ah hmang i. Filipi khua heh khuapi pakhat i awng ai, miphun cokrawi um tlang hnak khua pi i. Cia san lai ah Latin pon heh cozah pon (official language) ikhalselai, Greek pon sawn heh khuapi songah hmang tlang sawn deuh hnak khuapi i.

Filipi khua ah Paul le Silas

Filipi khua ai nupang pakhat hmailam thu rel in a bawite hrang tangka sisaktu heh Paul in a songai khuavang heh Jesuh hming in hnawt sak i. Ciami nupangnu naitu bawite in amahte tangka lut hmun nai tuh nawnlo hang manin Paul le Silas heh a roh ngai in vit ai thawng ah dah awng i. Pathian in Paul le Silas thawngto hmun ah umpi i. Hnuataber ah Filipi thawnginn kiltu bawi heh Jesuh sangtu ah cang awng ta i (Nalangte 16:16-34).

Filipi laikuat thupi larhnak thute

Filipi laikuat in thupi ngai lar ruai hnakte tu; harsa hnak tampi songah tuar ben hnak thawn sangkho ngai in nung tlang tuh thazang pehnak thute heh thupi ngai in lar ruai i (1::25). Paul heh Macedonia ram songah Filipi khua Jesuh thu rel thok vivo  le Akhaia ram songah, Korin le Athen khuate tian vak vivo fawm i (Nalangte 16:11-40). Macedonia ram in Paul in Silas le Timothy heh Berea khua ah hlum awng i (Nalangte 17:14-16). Paul Korin khua ah a um teng ah Macedonia ram in Timothy le Silas heh Paul hnenah hleng i. Cetihin, Paul heh naper nawnlo in a tikcu nai hnak hmuahhmuah heh Jesuh thu rel hnak ah hmang i (Nalangte 18:5). Paul ai thuthangpha phuang hnak ah Filipi khuate heh thupi ngai in bawmtu i (Filipi 1:5-6). Cetihin, Paul thuthangpha phuang hnak ah heh sumsaw thawn khai bawm bangin ngai sung thil i (Filipi 4:14-15). Cetihin, Paul in Filipi khuate heh harsahnak tampi songah lungrual neu in le sangkho ngai in nung tlang tuh hnak thu thazang pe hnak le Filipi khuate  hnenah anghnak thu heh a laikuat songah thupi ngai in lar ruai i.

Filipi Laikuat le a ngaan kum

Paul in Filipi laikuat heh Epafroditus hnenin kuat hnak tiin, Bible thiamte in um tlang i. Epafroditus in Filipi laikuat phurhnak thu heh 2:25-30 songai thu ngaanhnak ah siarbet thil i. Paul in Filipi laikuat a ngaan fangin amah Paul heh thawngto tengah ngaan tiin ruat thil ising (1:7). Zaikom kum ah thawngto, ti le, kon khua thawnginn ah to? ti heh linglo ising. Bible thiamtein [6] Filipi laikuat a ngaah hnak kum heh phunthum in rel i. (1) AD 60: Paul a velthumhnak khualtlawng hnak in jerusalem ah hleng ai, Judah mite in Paul heh pom i. Cetihin, Paul heh Rome ralbawite Klaudious Lisias kut ah hleng ai, Klaudius Lisias in Paul heh Sisaria khua Mangki Felix kutah ap i. Cetihin, Paul heh Sisaria ah kumhnih song thawng ah to i (Nalangte 21:17-26:32). Ciatihin thawng a to tengah Filipi laikuat ngaan tiin, ruah hnak i. (2) Cen, Filipi laikuat heh Paul Efesa khua ai thawng a to tengah ngaan i, tiin ruahhnak nai ai, a kum heh rello i. (3) AD 62: Paul heh Sisaria khua ah kumhnih song thawng to ai, kumhnih hnua ah Rome khua ah kuat i. Cetihin, Paul heh rome khua ah kumhnih song thawngto leh thio i. Filipi lai kuat heh Rome khuaai thawng a to tengah ngaan i tiin, ruah hnak nai i. Cen, Paul in vaihlahnak lai a kuat fangin vaihlatute heh โ€œKumpibawi innsang (or) Caesarโ€™s household tiin, tel i. Ciamanin, Rome khua thawng a to tengah ngaan i, tiin ruahhnak nai hnak i.


[1] Zanniat Bible 2018, footnote, Thukham Thar page. 302. ah khai Filipi Pawlpui heh Europe ram ah a ding hmasaber Pawlpui tiin ti ve i.

[2] Thukham Thar songai Paul khualsi a vak hnak ai Asia ram heh, tun san ah tu Turkey ram i.

[3] Nalangte 16:11 ai, โ€œNeapolisโ€ khua heh tun san ah Kavala tiin, ko i. Kavala lawng com hmun heh Paul san lai ai lawng com hmun thawn a umhmun bang pah ti i. Ciami, lawng com hmun Kavala (or) Neapolis in Filipi khua (hlanlai khua) heh mawtaw thawn feh fangin minit 10 dung kin rai i. A hladun zelo tica i.

[4] Barton, BB, Taylor, L, Love, JR, Woods, L & Veerman, D, Life Application Bible Commentary: Acts, Grant Osborne and Philip W. Comfort (eds), (Tyndale House Publishers, 1999).

[5] Gordan D. Fee, Paulโ€™s Letter to the Philippians: The New International Commentary on the New Testament, (William B. Eerdmans Publishing, 1995).

[6] Australian College of Christian Studies ah Introduction to New Testament Studies, zirhnak (during lecture), 2020.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *