Samuel in, “na tuah mi hi aatthlak thil a si” a ti (1 Samuel 13:13)

Cangaantu: Henry T Conzo
Date: 04th December 2024
1 Samuel 13:13 thupi: Tihzah upat pek in le cin le dan thawn bia a duhtu Pathian

Thu hmaihruai

Israel miphun hruaitu, Joshua thihhnu, Israel mipawl in Pathian thupek vekin an nung nawnlo ruangah Pathian thinhennak an tuar theu.[1] Cutiih an tlaksiatnak thu theifiang haiseh tiin, Pathian in Samson le Filistin falapawl hmangin thu a sim.[2] Israel mipawl cu Pathian zirhmi thu tla theithiam nawnlo in, Pathian biatu miphun vekin cu an ruataw ko nan, Pathian thupek an theithiam nawnlo, kilkhawltu neilo, thusimtu neilo, anmah dun dandan in an nung. မင်းမဲ့၊ အုပ်ချုပ်သူမဲ့ တိုင်း ပြည် sungah မိမဆုံးမ ဖမဆုံးမ စရိုက် in an nung tlang.[3] Israel mipawl Samuel san tiang khalah မင်းမဲ့၊ အုပ်ချုပ်သူမဲ့ တိုင်း ပြည် sungah မိမဆုံးမ ဖမဆုံးမ စရိုက် in an nung tlang. Puithiam Eli ih fapa pawl tla puithiam sinak an hmang sual (အလွဲသုံးစား) ruangah Pathian an innsang parah a thin hneng (1Smauel 2:27-30). Cu’i hnuah, Israel mipawl cu Filistin mipawl thawn an doaw, Israel mipawl an sung deuh thlang tikah Bawipa’i Thukhamkuang cu an amh ruahnak ih tha ti dandan in a thiar (1 Samuel 4). Netabikah, cu’i Bawipa’i Thukhamkuang cu an ral, Filistin mipawl in an lak sak (1 Samuel 5). Cumihnuah, Israel mipawl in hruaitu tha Samuel an nei ringring lai, Pathian in an hrangah hruaitu thar tlan ruahsak a sihrihlo, cuti dinhmun sungin, anmah hruaitu ding ah siangpahrang an dil (1 Samuel 8.5). Pathian in cu’i an dil mi cu a lungkimlo zet nan, Israel mipawl duhdan thlun in, an siangpahrang dingah Saul a pek (1 Samuel 8:7-22; 10:1).

Israel mipawl Filistin mipawl thawn an doaw ciamco ih an sung deuhdeuh thlang tikah Pathian hnenah bawmnak dil a tul tiin, siangpahrang Saul in a ruat (1 Samuel 13:12a). Raithawinak tuahtu ding Samuel le thleng ding tiih an tiam ni ah a thleng fawnlo ruangah siangpahrang Saul in raithawinak a tuah (1 Samuel 13:11-12). Siangpahrang Saul in ral an sung deuhdeuh thlang ruangah Pathian bawmnak beisei in, Pathian hnenah pan in, a rinsanmi Pathian biaknak ding hrangah raithawinak a tuah. Cumitak cu, Samuel in siangpahrang Saul cu, “atthlak thil na tuah” tiah, mawh a thluk (1Samuel 13:13). Siangpahrang Saul in thiltha zet a tuah vek abang ko nan mawhthluk a tuar. Ziang ruangah Saul thiltha tuah bang ko nan mawh thluk a tuar ti hi ruah tha zet thu a si. Cumi thu cu a tanglam ah kan ngaan bet vivo ding.

Thiltha tuah a bang ko nan mawhthluuknak a tong

Samuel in siangpahrang Saul mawh a thluknak cu, Saul in raithawinak a tuah ruangah a si. Saul ih raithainak a tuah mi kan zoh asile ral an sungah Pathian bawmnak a duh ih Pathian rinsan in raithawinak a tuah. Saul ih thil tuahmi cu sual ciamcolo vek in ruah theih a si. Siangpahrang Saul dinhmun in kan zoh asile, a ral pawl in a neh deuhdeiuh, a ralkap pawl in le a tlansan deuhdeuh, cumi hleiah, Samuel le rat ding ni ah a thlenglo, ni-sarih lai a tlai (1 samuel 13:8). Cutivekih harsatnak a tong laifangah Siangpahrang Saul in hitiin a ti, “Pathian bawmnak le ka dil hrihlo ruangah, thawinak ka peklo ancun a cang thei nawnlo a si, ka ti ih, keimah te in thawinak ka pek”, a ti (1 Samuel 13:12). Siangpahrang Saul din hmun ah vansanglam ih um caan a si ih, cutiih mangbang vansang in a um lai ah a biakmi a Pathian rinsan a Pathian hnenah bawmnak a dil, cutiih, thil a tuahmi cu mawhthluk a tuar.

Israel Pathian hi, “amah lawng Pathian a si” ti, aupi dingah Israel miphun cu a hril (Exo. 3:6, 8, 14; 4:11; 6:2, 29; 7:5), ih, amah lawng biak dingah thu a pek ih (Exo. 20:3). A hril mi a minung pawl in pathian dang (or) Milim pawl a biatu pawl thawn komawk ding khal Israel Pathian in a duhlo (Exo. 34:12-16; Numbers 25:1-5, 31:13-16; Thuthentu 3:6). Israel Pathian hi, amah lawng Pathian a sinak aupi a duh, amah bialotu miphun thawn komaw ih amah hngilh ding khal a duh hrimhrimlo, amah lawng rinsan duhtu Pathian a si. A hril mi a minung pawl in, amah – Pathian – rinsanlo in pathian dang (or) minung dang a rinsan le a duh theulo. Judah siangpahrang Ahaz cu Syria siangpahrang Rezin le Israel siangpahrang Pekah in todingin a hro ciamco (2 Kings 16:5). Cu’i Rezin le Pekah phiar in hro mi cu Judah siangpahrang Ahaz in a trih ruangah Assyria siangpahrang Tiglathpileser rinsan in bawmnak a dil (2 Kings 16:7-8, 18). Pathian in amah lawng rinsan a duh ruangah a prophet Isaiah hmangin Assyria siangpahrang Tiglathpileser rinsan lo ding in Judah siangpahrang Ahaz hnenah thu a cah (Isaiah 7:10-11). Ahaz in prophet ih thucah a zum duhlo ruang ah Pathian a bei a dong, a ning a hang (Isaiah 7:12-13). Asinan Saul siangpahrang cu Filistin mipawl in an do ciamco ih a neh deuhdeuh tikah Pathian a rinsan ih, Pathian hnenah pan in raithainak a tuah mi cu napi in mawhthluuknak a tong (1 Samuel 13:13). Ziang ruangah Pathian rinsan in thiltha a tuah a bang ko nan mawhthluuk a tong ti hi, thupi zet in ruah tha a si.

Ziang ruangah Saul mawhthluuk a tong?

Pathian in a mah lawng rinsan ding a duh i, a minung pawl in amah rinsan loin minung dang an rinsan tikah a lungawi theulo. Asinan Israel siangpahrang Saul in Pathian bawmnak beisei ih raithawinak a tuahmi cu mawhthluuk a tuar. Ziang ruangah Saul mawhthluk a tuar timi hi hmuhdan phunthum kan ruat tlang ding.

  1. Pakhatnak ah, Siangpahrang Saul Pathian hnenah raithawinak a tuah ih mawhthluuk a tuarnak cu, Saul in Pathian tihzah upatnak in thil tuahmi asilo ih, ral nehnak a dunruang menah raithawinak a tuah ruangah a si thei. Siangpahrang Saul dinhmun in kan zoh asile, a ral pawl in a neh deuhdeiuh, a ralkap pawl in le a tlansan deuhdeuh, cumi hleiah, Samuel le rat ding ni ah a thlenglo, ni-sarih lai a tlai (1 samuel 13:8), siangpahrang Saul hrangah mangbang vansang ih umlai fang a si. Cutivek a ton caan ih Pathian hnenah raithawinak a tuah hi, Pathian tihzah upat penak ih tuah a silo, ral neh duhnak ruangbik sawn a si tiin, kan ruat thei. Pathian cu thinlung taktak ih bia a duhtu Pathian a si (John 4:24). Saam cabu sungah, “Ka hnen ih thawinak nan pek ringring ruang ah kalo kawk asilo (Saam 50:8), thainak nan pek mi pawl cu ka trulmi a silo (Saam 50:9-13). Saam cabu ngaantu in hi tiin a ngaan, “Nan lungawinak hi Pathian hnen ih pek ding mi thawinak si sawn seh” a ti (Saam 50:14). Bible thuanthu Thuthentu cabu sung ihsin kan zoh thok in 1 Samuel bung 10 hrawng tian kan zoh asile, Israel mipawl hi Pathian duhdawt taktak nawnlo, Pathian thupe le dan a pek mi pawl tla an thei fiang nawnlo.[4] First Samuel bung 14 sungih Israel mipawl le an siangpahrang te’i pafa, Johnathan le Saul thupawl kan zoh asile, Pathian tihzah taktak in an nunglo, Pathian khal in cawhkuan napi in pek mi cu a umlo nan, Israel mi pawl le an siangpahrang umdan ah an duhduh in khua an khang ti kan hmu thei. Siangpahrang Saul in Pathian bia tu a sia ruangah ral an neh si sawnlo in, Ral nehnak hrang ah Pathian biak a si tiin ruah thei a si. Curuangah, mawh thluknak napi a tong. Zumtu nunnak ah thupi zet ih kan ralring a tul mi cu ziang ruangah Pathian kan biak ti hi kan Pathian thu feh pinak ah a rak thupi ngai ngai a si. Kan Pathian cu, “Pathian” a si ruangah biak ding a si ih, “Pathian biatu kan si ruangah,” tiin ruahsannak thawn Pathian bia hi Pathian thu fehdan lamzin in pengtertu ah a cang riangri thei.
  2. Siangpahrang Saul Pathian hnenih raithawinak a tuah ih mawhthluuk a tuarnak ruahdan pahnihnak cu, raithawinak tuahtu ding asilo ruangah, tiin ruah theih a si. Israel mipawl Pathian biak dan ding Moses hnen ih a pekdahmi dan ah raithawinak tuahtu ding cu Levi miphun a tul (Leviticus 8; Num. 3:3), siangpahrang Saul in raithawinak tuahtu ding a silo, Saul cu Israel miphun uktu, hruaitu ding ih hril mi a si ih, Benjamin cithlah a si (1 Samuel 9:1-2). Korah, Abiram, le Dathan hoha in Aaron ih puithiam sinak an nahsik ih Moses in, “Levi mipawl, Pathian in Puanhlam hrang ih hna truan tuding ah hnatruan khung a lo pekzo, cumi cu lungkimlo in Aaron puithiam sinak nan long tum lala, cucu, Pathian nan dodal so khaw” tiah thu a zirh (Numbers 16:8-11). Netabikah, Korah, Abiram, le Dathan te’i innsang pawl cu leilung in a dolh thluk ih an thi theh (Numbers 16:30-32), cu’i hleah raithawinak a petu mi 250 lai tla Pathian in meisa in a kangthat theh (Num. 16:35). Thawinak tuah in sual nak a tuahtu pawl hmanmi kheng cu deeng peer thluk ding ah Pathian in Aaron fapa Eleazar a fial, cumicu, Israel mipawl in ralring an thiamnak ding hrang ah cutin a tuahter a si (Num. 16:38). Pathian in thawinak a tuahtu pawl meisa in a kangthat (Num. 16:35), cumicu, Israel mipawl in Moses le Aaron cu nan mah ruangah tiin, mawh an thluk (Num. 16:41). Cutikah, Pathian in Aaron le Moses tlun ih phunzaitu pawl parah pulnat a thleng ter (16:47). Aaron in Pathian hnenah thawinak a tuah ih cu’i pulnat cu a reh (16:48). Cu’i hnuah, Aaron cu puithiam ding ah Pathian ih hril mi a si ti langternak ah a kianghrol a parter (Number 17). Pathian in thawinak tuahtu ding ah Aaron a hril ti hi Israel mipawl in thei haiseh tiah napi in a langter. Curuangah, siangpahrang Saul ih thawinak a pek hi Samuel in a mawh thluk tiin ruah theih a si. Asinan, cuti ih lak ding khalcu a dik thluhlo nak a um thei, ziang ruangah kan ti asile, Judah phun Solomon ih thawinak pek mi cu Pathian in a mawh thluklo (1 King 3:4-15). Cu’i thu cu a tanglam ah kan ngaan bet ding.
  3. Samuel a caan khel in a ralo ruangah siangpahrang Saul in raithawinak a tuah kha a si. A tlun ah Moses dan ih raithawinak tuah tu ding cu Levi phun a tul kan ti, sikhalsehla, Judah phun siangpahrang Solomon in raithawinak a tuah tik ah ziang hman mawh thluuk nak a umlo ti kan hmu thei (1 King 3:4, 15). Curuangah, siangpahrang Saul hi tawkih mawh thluuk a tuarnak a pathumnak ih kan ruah thei mi cu, a zumnak feklo ruangah a si thei, tiin tla ruah theih a si. Samuel in rat dingin a tiam ni ah caan khel in ziang ruangah a ralo ti hi Bible ah fiang in a rello. Bible thiam Davis le Whitcomb cun, Samuel a caan khel ih a ratlo nak sullam cu, siangpahrang Saul ih zumnak a fek maw feklo hniksak nak ruangah a si thei ti ah ruah nak an nei. Samuel ih hna truannak thu pawl kan zoh asile, Samuel hi a tlai ti a um dahlo a si, an ti.[5] Samuel le Saul san hrawng ih Israel thuahthu kan zoh asile, Pathian thupek ah rinsan tlak in an um nawnlo ti thu hi thu hmaihruai ah tla kan ngaan zo. Bawipa’i thukham kuang tla anmah ruahnak in tha an ti dandan in a hmang (1 Samuel 4). Saul siangpahrang a cannak tla Pathian in timtuah sak mi a silo ih Israel mipawl in an Pathian thu hi thuuk in an thei nawnlo ruang ih thil cang mi a si, Pathian in lungawi zet in le lungkim zet in pek mi siangpahrang a silo. Siangpahrang Saul mawhthluuk a tuarnak ruah dan pakhatnak ah kan ngaan zo vek in, siangpahrang Saul in Pathian tihzah upat peknak in tuahmi asilo ih, ral nehnak fangfang men ah rai thawinak a tuah a si thai kan ti zo. Pathian thuthuuk an thei taktak nawnlo tinak a si ih, Samuel in rading ih a tiammi ni ah caan khel in a ralo hi, siangpahrang Saul ih zumnak a hniksak duh ruangah timi ruah nak tla cu awm ang zet ruahnak pakhat a si ve. A tlunah kan ngaanzo vekin, Levi miphun asilo ruangah ti seh la Solomon khal cu Judah miphun a si ve ih Solomon cu mawhthluuk a tuarlo. Curuangah, Saul Benjamin phun, Moses dan ih raithawinak petu ding a silo ruangah mawhthluuk a tuar, ti cu a dik thluklo tiah ruah theih a si.

Netabiknak

Siangpahrang Saul mangbang vansang a um lai ah Pathian hnenah bawmnak beisei ih raithawinak a tuah, curuangah siangpahrang Saul cu cawhkuan tumpi a tuar. Thil sia ciamco a tuahlo vek abang nan ziang ruangah mawhthluk a tuar ti cu theih har zet mi thu a si ih, a tlunah ruahdan phunthum in kan tarlang zo. Saul mawh thluk a tuarnak thu ruahdan pathum khaikhawm in le cu’i san lai ih Israel mipawl ih Pathian thawn pehtlaih awkdan dinhmun pawl thawn kan zoh cem asile, Pathian cu thinlung taktak in bia a duhtu Pathian sinak a langter ih, amah rinsan ngamnak thinlung neih a trul zia, le cin le dan thawn fungfe zet ih biak a trul zia pawl kan zir thei. Samuel cabu thoknak hrawng ah israel mipawl Pathian thupek tla ruat cucalo, cin le dan nei thithalo in pa thian an bia; Bawipa’i thukham kuang tlan an duh dandan in an hmang, Pathian mihman Samuel um na cing in, Pathian in an hrang ah hruaitu a ruat sak hlanhlan ah anmah ruahnak ih tha tidan in siangpahrang tla an dil. Pathian cu, rinum zet in amah lawn rinsan duhtu Pathian, amah lawng tihzah upatnak pek in cin le dan thawn fungfe zet ih biak a duh tu kan Pathian a si. Profet pakhat in Eli hnen ah hitiin a ti,  “I sunloihtu cu ka sunloih ve ding ih, i hmuhsuamtu cu, ka hmuh suam ve ding” tiah, a ti (1 Samuel 2:30).

A siartu nan zate parah Pathian in thlawsuahnak a lo pek sinsin seh.
Lungawinak thawn,
Henry Thawngukthang Conzo

[1] Hemi thu kimcang deuhin Thethentu cabu comment nakah siar bet aw.

[2] Pathian in Samson cu, a miphun Israel pawl thawn komawklo dingih khammi Filistin falanu trhit ding in a duh ter (Thuthentu 14:4). Hemi thu kimcang deuh in Thuthentu cabu comment nak ah siar bet aw.

[3] Thuthentu cabu 17-21 comment sungah siar bet aw.

[4] Hemi Israel mipawl umdan thu hi a tlun ih Thu Hmaihruai kan ngaan ah siar sal aw.

[5] Davis, John J., and Whitcomb, John C., “A Commentary on Joshua – 2 Kings; From Conquest to Exile”, (Baker Publishing House, 1989), 215.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *